Verloren gewaande compositieschets van Ludwig van Beethoven gaat onder de hamer in Brussels veilinghuis Arenberg Auctions

PERSBERICHT

Nadat ze 86 jaar lang als verloren gewaand werd, is een handgeschreven compositieschets voor een pianosonate uit 1796 van Ludwig van Beethoven opnieuw boven water gekomen. Het uiterst unieke document wordt half december geveild door het gerenommeerde veilinghuis Arenberg Auctions, gespecialiseerd in eeuwenoude boeken en manuscripten. Ook een persoonlijk gesigneerd blad door de Hongaarse componist Franz Liszt, met daarop de beginmaten van zijn virtuoze 'Galop Chromatique', gaat onder de veilinghamer. ​ 

Ludwig van Beethoven is zonder twijfel een van de meest befaamde Duitse componisten. Wie kent er niet ‘Für Elise’ of zijn ‘Symfonie no.5’ met die alom bekende eerste noten? Beethoven, geboren in Bonn - en wiens grootvader vanuit Mechelen naar de Duitse hoofdstad verhuisde -, volgde van 1792 tot 1794 in Wenen les bij die andere grootmeester, Joseph Haydn. Ter ere van zijn leraar componeerde hij zijn eerste drie pianosonates. De handgeschreven partituren daarvan zijn tot vandaag nog altijd spoorloos, maar twee losse, fragmentaire schetsen bleven bewaard. Van sonate nr.1 bevindt zich een fragment in een prestigieus museum in Wenen, het tweede fragment wordt nu in het Brusselse veilingshuis Arenberg Auctions te koop aangeboden.

Dat mag wereldnieuws genoemd worden, want het document werd sinds 1937 als verloren gewaand. De schets is een muziekblad van 32 x 23 cm met enkele triolengroepen, akkoordnoten en octaven. In de onderste marge staat een met de hand bijgeschreven nota: 4. Satz aus der Beethovenschen Sonate op. 2 n°1 Ihm Jahre 1796 bei Artaria. (Artaria was de Weense muziekuitgeverij die de sonates in 1796 publiceerde). Op de achterkant staan nog enkele ritmische figuren opgetekend.

Het hoeft niet te verwonderen dat het document juist bij Arenberg Auctions te koop wordt aangeboden: het veilinghuis geldt immers als het grootste in zijn soort in de Lage Landen.

“Dit is een bijzondere vondst voor de muziekgeschiedenis, die wereldwijd op interesse kan rekenen. Een vergelijking van deze handgeschreven vingeroefening met het uiteindelijke resultaat, dat sindsdien al talloze malen werd uitgegeven en uitgevoerd, geeft ons een verrassend unieke kijk op de ontstaansgeschiedenis van dit frisse jeugdwerk van Beethoven. Een voorbeeld: het opgegeven tempo was initieel 'Presto', terwijl alle latere uitgaven 'Prestissimo' aangeven", aldus Henri Godts, veilingexpert Arenberg Auctions.

Opgedoken in privéverzameling van Brusselse advocaat

Hoewel elk spoor naar deze schets sinds 1937 dood liep, was door enkele specialisten geweten dat het muziekfragment deel had uitgemaakt van de privéverzameling van Lucien Tonnelier (1860-1932), advocaat aan het Hof van Beroep in Brussel. Deze jurist, tevens een begenadigd pianist, begeleidde koningin Elisabeth en gaf ook pianoles aan prinses Marie-José van België. 

De man overleed bijna 100 jaar geleden, maar nu doken de waardevolle stukken uit z’n verzameling dus recent voor het eerst weer op, bij een erfgenaam, verschillende generaties later. Details over hoe wijlen Lucien Tonnelier dit unieke fragment verwierf, zullen wellicht voor altijd een raadsel blijven.

Dit unieke werk wordt geschat op 50.000/60.000 euro, al verwachten kenners dat het document uiteindelijk voor een hoger bedrag bij een nieuwe eigenaar zal belanden.

Muzikale parel van Liszt geschreven tijdens zijn tournee in België

Er zat nog een andere muzikale parel verstopt in dezelfde verzameling van Tonnelier. Een enkel blad (25 x 28,5cm) waarop de bekende Hongaarse componist en muzikale duizendpoot Franz Liszt de beginmaten van zijn virtuoze 'Galop Chromatique' voor piano persoonlijk neerpende. Een blad dat bovendien duidelijk gedateerd én gesigneerd is door de meester: Malines, 10 mars (18)41, F. Liszt.

De 'Galop Chromatique' verscheen in 1838 als versie voor solopiano, maar ook als versie voor twee piano's. Liszts gebruik van chromatiek - een manier om melodieën te ‘kleuren’ en zo muzikale spanning te creëren - werd beschouwd als zeer intelligent en liet zien hoe hij inspiratie vond in instinct en experiment. Dit stuk was Liszts grootste ‘hit’ tijdens zijn flamboyante succesjaren, en het effect ervan op het publiek bleek telkens opnieuw hypnotiserend.

Met de plaatsbepaling Malines – Mechelen – op het blad is iets bijzonders aan de hand. Het is namelijk niet bekend dat Liszt er ooit een publiek concert gaf. Noch zijn Engels-Canadese biograaf Alan Walker, noch prof. emeritus musicologie aan de ULB Malou Haine, die zijn eerste muzikale tournee in België uitvoerig bestudeerde, maken melding van Mechelen. In deze periode trok de 19^de-eeuwse pianovirtuoos, componist en dirigent wél naar Brussel, Gent, Luik, Antwerpen en Brugge, voor in totaal 14 concerten waar hij 8 maal de 'Galop Chromatique' opvoerde. Enkele dagen voor hij het bewuste fragment op papier noteerde, speelde hij het werk in Antwerpen op 7 maart. Nadien gaf hij in Luik op 12 maart en in Brussel op 13 maart nog twee recitals.

“Puur hypothetisch gezien is het dus niet onmogelijk dat Liszt in de periode tussen 7 en 12 maart 1841, gaande van Antwerpen naar Luik, enkele Belgische steden bezocht, waaronder Mechelen, waar hij misschien links of rechts toch nog een privé-concert voor bevriende kennissen ten beste gaf”, verduidelijkt Henri Godts, veilingexpert Arenberg Auctions. “Het document dat nu geveild wordt, mag zeker gezien worden als een gehandtekend souvenier voor hoogstwaarschijnlijk een bewonderaarster. Of om het naar de huidige tijd te vertalen: de popster die z’n handtekening neerpootte voor één van z’n talrijke fans."

Verzamelaar Tonnelier kreeg het papier in 1902 cadeau van edelvrouwe Marie Jeanne Reyntiens, die gehuwd was met ridder Gaston Hynderick de Theulegoet. Hoe we dat zo precies weten? In de rechterbovenhoek van het document noteerde Tonnelier achteraf: Cet autograph de Franz Liszt (galop chromatique) appartenant à la collection de Madame Hynderick de Theulegoet m’a été donné après l’exécution chez elle de la Sonate de Liszt, le Sospiro, la Campanella etc… Het gesigneerde document krijgt een schattingswaarde van 4.000 euro mee.

Wereldwijde belangstelling

De veiling van het gerenommeerde Brusselse veilinghuis - die dit keer nog meer dan anders wereldwijd gevolgd zal worden - ​ gaat door op 14, 15 en 16 december. Er worden trouwens nog meer topstukken geveild. Zo zal ook de befaamde 'fopcatalogus De Fortsas' van Chalon naar de meest biedende koper gaan. Het gaat om één van de eerste “fake news” berichten uit de geschiedenis. ​ 

Indien u meer info wenst of toelichting door een expert, geef ons dan gerust een seintje. Wij brengen u graag met één van de veilingexperten in contact.

De beelden hieronder zijn vrij te gebruiken, mits bronvermelding.

PERSCONTACT: