Uiterst zeldzaam psalmenboek uit 1478 (!) met rijkelijk versierde middeleeuwse teksten onder de hamer in Brussels veilinghuis

Een uiterst zeldzaam eeuwenoud psalmenboek uit 1478, dat decennialang in het bezit was van een Belgische verzamelaar, wordt midden juni geveild door het gereputeerde Brusselse veilinghuis Arenberg Auctions. Het gaat om een zogeheten ‘psalter’ in onberispelijke staat - iets dat zeer zelden voorkomt - van de Birgittinessen, een eeuwenoude kloosterorde met slotzusters die onlangs nog publiek verschenen bij de wijding van de nieuwe Paus Leo XIV. Enkel al aan dit ene boek werd destijds bijna een volledig jaar gewerkt en voor het perkament werden meer dan honderd schapenhuiden gebruikt, iets wat toen gigantisch veel geld kostte.

Er komen wel vaker unieke werken binnen bij Arenberg Auctions, het toonaangevende veilinghuis gespecialiseerd in zeldzame boeken, prenten en manuscripten. Maar tussen de loten die van 12 tot 14 juni onder de hamer gaan, zit een absoluut uitzonderlijk tijdsdocument: een psalmenboek uit 1478. Niet zomaar een gebedenboek, maar een lijvig en fraai gedecoreerd werk van 235 vellen kostbaar perkament in buitengewoon goed bewaarde staat en daardoor uniek in zijn soort.

Uniek exemplaar van meer dan vijf eeuwen oud

Er vallen heel wat weetjes te rapen over het psalmenboek van bijna zes eeuwen oud. Zo werd deze psalter of psalmenboek in de middeleeuwen gebruikt binnen de christelijke devotie en bevatte het zowat alle 150 psalmen uit het Oude Testament naast liederen, litanieën en/of een liturgische kalender. Dit soort werken behoorden tot de rijkst gedecoreerde middeleeuwse teksten, typisch voor die tijd, met een absoluut hoogtepunt tussen de 12^de tot en met de 15^de eeuw.

Naast dit goed bewaarde psalter zijn er doorheen de jaren trouwens nog andere unieke exemplaren opgedoken. Het Utrechts Psalter is zelfs befaamd en is het kroonjuweel uit de collectie van de Universiteitsbibliotheek Utrecht. Het behoort intussen tot het Memory of the World Register van UNESCO.

Kostbaar perkament

Ondanks zijn respectabele leeftijd verkeert dit psalterium in een onberispelijke staat. Op de originele band in oud kalfsleer zijn afbeeldingen en wapenschilden in reliëf gestempeld, en het heeft twee sluitingen in messing.De 235 vellen perkament zijn uiterst kostbaar: uit één schaapshuid konden destijds amper 4 vellen worden geprepareerd. Ze tonen Latijnse teksten, neergepend in een mooi en zeer regelmatig handschrift. Hier en daar worden ze verlucht met 21 grote en bijzonder fijn uitgewerkte en kleurrijke initialen met gedetailleerde decoraties van ranken en rozetten. Opmerkelijk detail: één pagina kostte minstens een dag werk in het scriptorium, de ruimte in het klooster waar teksten werden gekopieerd.

“Alle patronen, details en kleuren zijn typisch voor de stijl van het scriptorium van Rosmalen, waar het Nederlandse Birgittijnenklooster Mariënwater huisde. Het waren zij die de opdracht gaven tot de realisatie van het psalter. Wat het nog opmerkelijker maakt, is dat deze kloosterorde een dubbelklooster was, dus met mannen en vrouwen die één religieuze gemeenschap vormden. Ook al huisden ze niet onder één dak, het was voor die tijd erg ongebruikelijk”, aldus Henri Godts, veilingexpert Arenberg Auctions.

Prestigieuze kloosterorde

De Birgitttinessen zijn misschien niet de bekendste kloosterorde, maar stonden wél bekend als een erg prestigieuze orde. Heel karakteristiek is hun hoofdtooi: een zwarte sluier verbonden met een muts waarop een witte band om het hoofd loopt, én een kruis van witte banden rondom het hoofd. Op de vijf knooppunten staan rode stippen: deze stellen de vijf wonden van Christus voor.

Het psalmenboek wordt geveild op zaterdag 14 juni. De startwaarde wordt op 40.000 geschat. Het boek was decennialang in handen van een Belgische verzamelaar, die anoniem wenst te blijven.

Alle afbeeldingen zijn rechtenvrij, mits bronvermelding. Indien gewenst, ben u voor de veiling welkom om de unieke loten te bekijken.

PERSCONTACT

Dajo Hermans, communicatie Story Forward

0032 478 84 42 45 - dajo@storyfwd.be ​

Henri Godts, Arenberg Auctions

0032 495 57 17 09 - henri@arenbergauctions.com