Twee van de oudste panoramische zichten van New York, goed 350 jaar oud, gaan in Brussel onder de hamer

Enkele van de alleroudste landkaarten van de Amerikaanse oostkust, daterend uit 1674 en 1684, gaan eind deze maand onder de hamer bij het gerenommeerde Brusselse veilinghuis Arenberg Auctions. Meer nog: het zou gaan om de twee oudste gegraveerde zichten van New York. Beide werden getekend door twee cartografen uit de vroegere Nederlanden en bevatten zowel historisch als geografisch en zelfs biologisch een schat aan informatie. Interessant detail: wie de kaarten goed bestudeert, ziet dat New York toen nog maar een pril havenstadje was met een handvol huizen, een vlaggenmast en enkele kerken.

Arenberg Auctions vergaart al jaren naam en faam met de verkoop van eeuwenoude boeken, prenten, atlassen en kaarten. Met twee historisch waardevolle kaarten van New York en het hinterland bewijst het veilinghuis opnieuw zijn expertise inzake zeldzame landkaarten. Eind deze maand gaan er twee unieke stukken onder de hamer. Het gaat om één gekleurd exemplaar van Nicolaes Visscher, een bekende uitgevers-cartografenfamilie uit de Nederlanden, daterend uit 1674. En een kaart van Hugo Allard uit 1684.

De kaarten herbergen een schat aan informatie: historisch, geografisch en zelfs biologisch want de lokale fauna - o.a. bevers, beren, herten en wilde honden - staat erop afgebeeld. Op de koop toe zal de goede bestudeerder al vlug merken dat dit soort kaarten destijds niet alleen gemaakt werd voor hun praktisch nut – noem het gerust de Google Maps van weleer – maar dat het oog ook wat wilde: er werd ook heel wat aandacht besteed aan de esthetische uitwerking.

Oudste kaarten

Vandaag zoekt iedereen zijn weg via Google Maps, maar 350 jaar geleden waren dit soort kaarten effectief van kapitaal belang: voor handelaars, avonturiers, kolonisten en nieuwsgierigen, die zich een beeld van de nieuwe wereld en het potentieel wilden vormen. Dat deze oude kaarten nu op de markt komen - via een anonieme verzamelaar - is uitzonderlijk.

“De oudste kaart is één van de vroegste voorstellingen van de Amerikaanse oostkust, en de tweede ooit in gegraveerde vorm van New York. Op een cartouche onderaan beide kaarten is telkens een afbeelding van New York ​ te zien, met huizen, een kerk, een vlaggenmast en een molen. Het kan vreemd en zelfs anachronistisch lijken dat op de jongste prent al aanlegkades worden afgebeeld, terwijl de tien jaar oudere versie nog de natuurlijke, ongerepte kustlijn vertoont. Wie was hier verkeerd? Of werd er een loopje met de werkelijkheid genomen? Feit is wel dat het gros van de cartografen zich nooit ter plekke begaf en hoofdzakelijk een beroep deed op bestaande schetsen, af en toe aangevuld met de eigen fantasie.” Henri Godts, veilingexpert

Niew Jorck

De kaarten bevatten heel wat herkenbare – soms Nederlandstalig klinkende - termen, en dat mag niet zo vreemd klinken. Net zomin als het feit dat de kaarten in onze contreien opduiken. Want weinigen die het wellicht weten, maar de allereerste nederzetting op het eiland Manhattan werd in 1624 gesticht door een groep protestantse families uit onze regio. De haven werd achtereenvolgens Nieuw-België en Nieuw-Nederland genoemd, omdat hij al vrij snel families van Nederlandse en zelfs van Duitse of Britse afkomst aantrok. In 1626 kocht de Nederlandse gouverneur Minuit Manhattan van de Indianen voor amper 60 gulden. In 1672 zou de Nederlander Peter Stuyvesant, gekend als de allerlaatste gouverneur van de kolonie Nieuw-Nederland, er overlijden.

In 1664 werd dit Nieuw-Amsterdam veroverd door de Engelsen: vandaar de naam New York - Niew Jorck - naar de hertog van York. Na een korte herovering in 1673 door de Nederlanders werd de nederzetting nog heel even Nieuw-Oranje gedoopt, vooraleer het een jaar later definitief overging naar de Britten. De groei van New York als belangrijke handelspost – aanvankelijk vooral van de bontexport – nam vanaf toen een aanvang.

Het is ook in die periode dat de kaarten werden getekend: een voorstelling van de oostkust van Noord-Amerika, met telkens onderaan een gekaderde afbeelding van de toenmalige ‘skyline’ van New York. Ook nog interessant voor de goede kijker: langs de rivieren de Hudson en de Delaware tekenen zich tot hoog stroomopwaarts langs beide oevers tal van koloniale nederzettingen af, voor de rest is het gebied nog in handen van de inheemse bevolking. Lokale Indiaanse toponiemen wisselen af met bv. Kennebeke (het huidige Quebec), Nieu Jarsey of ’t Lange Eylandt (Long Island).

De kaarten met hun planmatige schets van de oostkust, de vele toenmalige benamingen van koloniale nederzettingen en de prachtig getekende inzet omringd door allegorische figuren worden op 26 en 27 april elk geveild voor een startbedrag tussen 2.500 en 4.000 euro. Het veilingshuis rekent alvast op interesse van mogelijke kopers uit de States.

PERSCONTACT

Dajo Hermans, Story Fwd

0478 84 42 45 - dajo@storyfwd.be

Henri Godts, Arenberg Auctions

0495 57 17 09 - henri@arenbergauctions.com