Primeur voor Antwerpen: eeuwenoude documenten van 'Broederschap van de Heilige Besnijdenis' duiken op in Brussels veilinghuis
Ongekende boekhouding en ledenlijst spreken ook bij Antwerpse historici tot de verbeelding
PERSBERICHT
‘De Broederschap ende Gulde vande Heÿliger Besnidenisse ons liefs heeren Jesu Christ’ of in hedendaags Nederlands ‘de Broederschap van de Heilige Besnijdenis’: het was de Antwerpse Rotary Club van de 15e eeuw, die destijds een kapel of altaar had in de kathedraal en als relikwie een stukje voorhuid van Jezus aanbad. Tot vandaag was er opmerkelijk genoeg zelfs in geschiedkundige Antwerpse kringen weinig tot niets over gekend. Nu zijn er echter voor het eerst historische handschriften van opgedoken: een eeuwenoud luxueus namenregister van de Broederschap en drie banden met boekhouding. Ze worden op 11, 12 en 13 december geveild bij het gereputeerde veilinghuis Arenberg Auctions. Het gaat om een historische primeur, die in Antwerpen op de nodige aandacht kan rekenen.
***
Tot nu toe was ze amper gekend, en nochtans genoot ze in haar tijd wel wat aanzien: de Broederschap van de Heilige Besnijdenis. We spreken over de periode 1400-1700. Een tijd van devotie, waarin de Kerk zich als een echt machtsapparaat liet gelden. Wie zich wilde conformeren aan de maatschappelijke normen van toen én tegelijk wilde zien en gezien worden, richtte een katholieke broederschap op. Vandaag zouden we spreken over de Loge of de Rotary Club, toen waren broederschappen verenigingen van mannen die in dit geval samenkwamen in de Antwerpse kathedraal waar ze hun eigen kapel en altaar hadden om te bidden en te netwerken.
De Broederschap Van De Heilige Besnijdenis, opgericht in 1426, aanbad als relikwie een stukje voorhuid van Jezus, die naar Joods gebruik besneden was. Een kapelaan, die destijds met Godfried van Bouillon op kruistocht trok, zou dat stukje huid aan de stad Antwerpen geschonken hebben, waar het tot aan de Beeldenstorm in de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal bewaard werd. En de leden van de Antwerpse Broederschap waren niet van de minste, zo blijkt.
“Uit de stukken die bij ons zijn opgedoken, blijkt dat onder meer Nicolaas Rockox, burgemeester van Antwerpen tussen 1603 en 1625 en een persoonlijke vriend van Pieter Paul Rubens, lid was”, vertelt Henri Godts, veilingexpert bij het Brusselse veilinghuis Arenberg Auctions, gespecialiseerd in oude boeken, atlassen en foto’s. “Zijn naam is nog steeds verbonden met het Snijders & Rockoxhuis, het intieme en sfeervolle museum in de Antwerpse Keizerstraat. Maar ook tal van bekende bisschoppen en abten sloten zich bij de broederschap aan. Het is daarom des te opmerkelijker dat deze vereniging in de plooien van de geschiedenis verdween.”
Historische primeur
Tot nu, want bij Arenberg Auctions doken zopas drie oude historische registers van de Broederschap op met betalingen van rekeningen (verspreid over drie periodes tussen 1559 en 1720) en een luxueus versierde ledenlijst, verlucht met prachtige kalligrafie. Ze worden volgende week geveild, maar het is vooral opmerkelijk omdat ze plots een nieuw stukje Antwerpse geschiedenis naar boven brengen.
Dat spreekt onder meer ook tot de verbeelding van Michel Oosterbosch, de gewezen archivaris van het Rijksarchief Antwerpen, die in zijn jarenlange loopbaan geen weet had van deze archieven. “Deze stukken zijn een historische primeur voor de stad Antwerpen en een mooie bijdrage tot de kennis van de broederschappen in de kathedraal”, klinkt het dan ook bij Oosterbosch.
Opmerkelijk detail trouwens: op 1 januari viert de katholieke kerk nog steeds het Feest der Besnijdenis des Heeren. En die datum is niet toevallig gekozen: de besnijdenis diende acht dagen na de geboorte te gebeuren. Dat de Broederschap na enkele eeuwen uit de aandacht verdween, mag misschien ook niet verbazen: in 1900 verbood de Kerk om de voorhuid van Jezus nog langer te vereren.
Fine Fleur
Het namenregister dat nu geveild wordt, is een kalligrafische kopie van het oorspronkelijke register, aangevuld tot 1786 met o.a. ook namen van overleden leden en donateurs voor de versiering van de kapel. Het oogt bijzonder luxueus met schoonschrift en bevat een groot veelkleurig medaillon met de voorstelling van Jezus’ besnijdenis.
“Dat dit register zo luxueus is afgewerkt, is geen toeval. Meestal lazen de ledenlijsten van dergelijke clubs als de fine fleur van de toenmalige elite”, zegt Henri Godts van Arenberg Auctions. “Op die manier wilden de notabelen ook verder leven in de herinnering en was het één van belangrijke redenen waarom ze geen ‘ordinaire’ boeken achterlieten, maar prachtstukken op luxueus perkament - zelfs voor de boekhouding.”
De drie banden worden geveild op 11, 12 en 13 december bij Arenberg Auctions in Brussel en worden geveild aan een startprijs van 2.000 euro. Het namenregister start vanaf 4.000 euro.
Het beeldmateriaal, zowel in de tekst hierboven als onderaan, mag vrij van rechten gebruikt worden - mits vermelding van Arenberg Auctions.
PERSCONTACT
- Henri Godts (Arenberg Auctions)
0495 57 17 09 - henri@arenbergauctions.com
- Dajo Hermans (Story Forward - communicatie)
0478 84 42 45 - dajo@weforward.be
