Onbekend stilleven van James Ensor duikt na 80 jaar plots op

Een schilderij van James Ensor dat tot nu toe nog nergens gezien was en tachtig jaar van de aardbodem leek verdwenen te zijn, is boven water gekomen en wordt eind deze maand geveild door het befaamde Brusselse veilinghuis Arenberg Auctions. Het gaat om een Ensor-stilleven met roze en witte bloemen in een vaas. Het schilderij was enkel gekend via Ensors notaboekje en zat al die tijd verdoken bij een privéverzamelaar. Dat het net nu in het Ensorjaar opduikt, is verrassend.

James Ensor (1860-1949) geldt niet alleen als één van de meest bekende Belgische schilders, hij wordt ook algemeen erkend als de belangrijkste vernieuwer van de moderne kunst in België. Ensors naam is helemaal verknoopt met het schilderen van maskers, maar hij had zoveel meer in zijn mars. En dat blijkt ook uit het werk dat nu is opgedoken en geveild wordt bij Arenberg Auctions in Brussel.

Ensor wordt zelden geassocieerd met stillevens. Nochtans maken ze een kwart uit van al zijn schilderijen. In zijn stillevens ontleende hij veel motieven aan zijn onmiddellijke omgeving: zoals het curiositeitenwinkeltje waarin zijn moeder schelpen, Chinese souvenirs of carnavalsartikelen verkocht, of zijn ouderlijke huis. Het stilleven dat binnenkort bij Arenberg Auctions onder de hamer gaat, toont alvast een vaas in blauw en bruin aardewerk, met daarin een boeket witte en roze bloemen.

Opmerkelijk is zeker het opschrift bovenaan het schilderij, waarin de schilder het werk met de handgeschreven woorden ‘Pour mes amis Demoulière, / [multiplicateurs de] charité, amis de nos / [aimés de France] et de souffrance. / J.E.’ opdraagt aan zijn vrienden, de heer en mevrouw Demoulière, tevens verzamelaars van zijn werk.

Enkel gekend uit notaboekje

Ensor maakte van al zijn schilderijen aantekeningen in notaboekjes. Daarin tekende hij de ontwerpschets over, de datum, de afmetingen, wie het kocht of wat ermee gebeurd was. Het werk dat nu is opgedoken, was enkel en alleen bekend en beschreven via een schets in het Liber Veritatis, een schetsboek dat Ensor van 1929 tot 1941 bijhield en dat vandaag bewaard wordt in het Art Institute of Chicago. Dankzij een extra inscriptie in het schetsboek valt het schilderij te dateren rond 18 april 1940, wat betekent dat Ensor het schilderij dus maakte op 80-jarige leeftijd.

Het werk was quasi nooit gezien door het publiek en kwam vrij snel in handen van een privéverzamelaar waardoor er niets meer over geweten was dan datgene dat in het notaboekje van Ensor stond. Dat de ‘onbekende’ Ensor nu opduikt, is dan ook uniek.

“Het mag op z’n minst bijzonder genoemd worden dat het ​ schilderij nu, na al die decennia, weer is opgedoken. De compositie en kleuren komen overeen met de schets, en de opdracht, signatuur en afmetingen komen overeen met Ensors handschrift op het schilderij. Niet alleen is het trouwens bijzonder dat dit werk zo goed gedocumenteerd is, het is uiteraard ook opzienbarend dat een schilderij dat 80 jaar niet op de markt verschenen is en wel spoorloos leek, uitgerekend in het Ensorjaar weer boven water komt”, vertelt Henri Godts, veilingexpert van Arenberg Auctions.

Tien etsen

Een Ensor die nu nog opduikt: het is wel degelijk een zeldzaamheid, want het grootste deel van Ensors oeuvre is bekend. Naar aanleiding van het Ensorjaar bracht Mu.ZEE in Oostende dit voorjaar nog zo’n vijftig stillevens bij elkaar, uit binnen- en buitenlandse musea en uit privécollecties. Een primeur voor het Ensorjaar 2024, want nooit eerder was er een tentoonstelling met Ensors stillevens. Het is dus zonder meer een heuglijk feit, dat uitgerekend nu een onbekend stilleven van Ensors hand zijn oeuvre vervolmaakt.

Ensor was zonder twijfel de grootste Belgische modernist: met zijn avant-gardistische kijk, en in navolging van fantasierijke schilders als Brueghel en Van Bosch, boog Ensor de realiteit om tot een scherpe kritiek op de bourgeoisie, vaak door middel van een macabere vormentaal met skeletten, maskers en demonen. Eén van zijn bekendste werken is het monumentale ‘De Intocht van Christus te Brussel (1888)’, die perfect de geest van zijn werk samenvat. 

Op de veiling van 27 tem 29 juni bij Arenberg Auctions worden naast het onbekende stilleven ook nog tien etsen van Ensor geveild. Het olieverfschilderij van de vaas start met een taxatie van 10.000 euro.

Noot: het beeld hierboven is vrij van rechten, mits vermelding @Arenberg Auctions. Indien meer toelichting, of als audiovisuele pers het schilderij vooraf wenst te zien, gelieve ons te contacteren.

PERSCONTACT

Henri Godts, Arenberg Auctions

0495 57 17 09

henri@arenbergauctions.com

Dajo Hermans, Story Fwd

0478 84 42 45

dajo@storyfwd.be