Historische brief van Prins de Ligne, één van de oudste adelgeslachten van Henegouwen, over Krim-reis met Russische tsarina gaat onder de hamer
Alleen al de reputatie van prins Charles-Joseph de Ligne maakt deze brief historisch: erudiet, aimabel, vriend van Casanova en graag geziene gast aan Europese hoven
De banden met Rusland lijken vandaag voorgoed verbroken, maar de meest wereldse burger die ons land kende in de hele 18e eeuw – prins Charles-Joseph de Ligne – zorgde er ooit voor dat de banden bijzonder hecht waren. Een historische brief van hem over tsarina Catharina De Grote wordt nu geveild bij het gereputeerde veilingshuis Arenberg Auctions. De Ligne was een telg van één van de oudste en meest aanzienlijke adelgeslachten van Henegouwen. In het voorjaar van 1787 reisde hij samen met de tsarina naar de Krim, waarover hij uitgebreid verslag uitbracht in een aantal brieven die in sommige gevallen in uitstekende staat bewaard bleven.
Prins Charles-Joseph de Ligne, een Belg avant la lettre, was een fenomeen van z’n tijd. Hij was een telg uit een van de oudste families van Europa, met een stamboom die zich vertakte over het hele Europese adeldom. Zijn netwerk van edellieden overspande dan ook het volledig Europese continent, in die tijd al vrij ongezien.
Je zou hem kunnen omschrijven als de perfecte mix van een diplomaat, een zakenman, een spion, en zeker ook een veldheer. Tevens was hij kasteelheer van het Kasteel van Beloeil, toen gelegen in ‘het Land van Henegouwen’ en vandaag erkend als uitzonderlijk erfgoed in Wallonië. Toch bracht de Ligne zijn tijd voornamelijk door aan het keizerlijke hof in Wenen, waar hij als jonge knaap reeds aan de keizer was voorgesteld. Van daaruit maakte hij veelvuldige reizen tussen onder meer Versailles, Beloeil en Sint-Petersburg, want hij was een graag geziene gast aan alle Europese vorstenhoven en kende er God en klein Pierke.
Het Brusselse veilingshuis Arenberg Auctions - gespecialiseerd in eeuwenoude boeken, prenten, atlassen en kaarten - veilt op 26 en 27 april een historische brief van de Ligne, die in uitzonderlijke goede staat bewaard bleef. Het gaat om een kostbare getuigenis van zijn reis naar de Krim, die getuigt van de Lignes grote fascinatie voor Rusland. Zo schrijft hij onder meer over “de fundamentele jaloezie die mensen in heel Europa ten aanzien van Rusland voelen {…} maar als ze de moeite zou nemen om te reizen, zouden ze wel zien waar er meer barbaarsheid heerst.” Woorden die anno 2024 tamelijk wrang klinken.
Avonturen met Casanova, Voltaire, Mozart, enz.
Wie dit stukje geschiedenis alvast naar waarde schat, is Rik van Cauwelaert, journalist en columnist én een absolute de Ligne-expert.
“De Ligne had een soort schrijfmanie”, vertelt Rik van Cauwelaert. “Na zijn dood liet hij maar liefst 34 delen met verzamelde werken achter: duizenden brieven, verhalen, maar ook toneelstukken en operettes. Zijn memoires staan bol van personen als Casanova - zelf was de Ligne ook niet bepaald discreet over zijn vele amoureuze avonturen -, Voltaire, Rousseau, Mozart, en verder alle koningen, keizers en mensen van belang in het Europa van eind 18de eeuw. Misschien was hij wel de eerste echte Europeaan, met zijn netwerk dat zich uitstrekte over het hele continent. Ook literair gezien was hij van belang, met zijn typische directe stijl. Zo nam hij voor zijn tijd bijzonder vooruitstrevende standpunten in. Hij was een atypische open geest in een tijdperk waarin dat allerminst voor de hand lag.”
Beroemde reis naar de Krim
De brief die geveild wordt, is een verslag gericht aan ‘Monsieur le Baron’, waarover niet meer geweten is, en heeft zonder twijfel z’n historische waarde, zo stelt Henri Godts, veilingexpert bij Arenberg Auctions.
“De brief werd geschreven naar aanleiding van een bootreis langs de Djnepr naar de Krim in het voorjaar van 1787, waarvoor de Ligne werd uitgenodigd door de Russische tsarina Catharina De Grote, vertelt Godts. "Uiteindelijk zou hij er van haar zelfs een landgoed als geschenk krijgen. De tocht, in feite initieel op uitnodiging van de Russische prins Potemkin, voerde langs ‘prachtig versierde dorpen’. Later kwam aan het licht dat het om nepplaatsen ging, louter opgetrokken uit houten façades, om de armoedige staat van het land te verdoezelen. Ze zouden bekend raken als de ‘Potemkin dorpen’.”
Het moet gezegd, de reputatie van de Ligne geeft de brief alvast een bijzonder accent.
“De Ligne was zonder meer een erudiet en aimabel man. Iemand als Goethe omschreef hem zelfs als ‘de vrolijkste man van zijn tijd’: met zijn bon mots kon je een boek vullen”, aldus Rik van Cauwelaert. “Catharina De Grote liet hem graag toe in haar leven: in die tijd had ze een bijzondere belangstelling opgevat voor de ideeën van de Verlichting en de Ligne, met zijn enorme netwerk, bracht haar met de meest uiteenlopende mensen in contact.”
De veiling bij Arenberg Auctions op 26 en 27 april telt nog meer loten met een bijzonder historisch verhaal. Zo gaan er onder meer ook twee van de oudste kaarten met zicht op New York, goed 350 jaar oud, onder de hamer, iets dat zeker ook in de States de nodige aandacht zal krijgen.
PERSCONTACT
Dajo Hermans, Story Fwd
0478 84 42 45 - dajo@storyfwd.be
Henri Godts, Arenberg Auctions
0495 57 17 09 - henri@arenbergauctions.com
