Open brief: "Durf opnieuw te kiezen voor pen en papier"

OPEN BRIEF: Durf opnieuw publiek, bevlogen en ondubbelzinnig te kiezen voor de klassieker der klassiekers: schrijven met pen en papier

"Durf opnieuw te kiezen voor pen en papier.” Die heldere boodschap brengen tientallen experten, auteurs, opiniemakers, academici, ondernemers en anderen op de Dag van de Geletterdheid en na een eerste week “terug naar school”. De ondertekenaars pleiten zowel richting schooldirecties, bedrijven als overheden voor een heropwaardering van de klassieker der klassiekers in ons algemeen leerproces: pen en papier. ​ Want zowel in het onderwijs als in ons dagelijks en professioneel leven biedt schrijven met de hand bewezen voordelen die de digitale technologie niet kan evenaren. Ze noemen deze open brief bewust géén betoog tegen het digitale, maar een roep om de belangrijkste basisvaardigheid niet uit het oog te verliezen. "Als we in ons vooruitgangsenthousiasme de basisvaardigheden niet meer aanreiken, ondermijnen we de ontwikkeling van het concentratie-, ons redeneer- en ons kritisch denkvermogen. Dat zou wel eens tot een algemene fall-out in het denk- en leerproces van onze jongeren kunnen leiden.”

In een tijd waarin de leerprestaties van Europese leerlingen steeds achteruitgaan en de digitale likes en berichten niet te stoppen zijn, is het belangrijker dan ooit om de waarde van pen en papier opnieuw op een verhoogd voetstuk te plaatsen. Dat pleidooi is niet gebaseerd op buikgevoel, maar op wetenschappelijk onderzoek dat in toenemende mate aantoont dat het schrijven met de hand niet enkel het leerproces versterkt, maar ook het mentaal welzijn bevordert en de creativiteit stimuleert. ​

Als het niveau van lezen, wiskunde en wetenschappen bij onze leerlingen sneller dan ooit daalt, moet dat een overduidelijk signaal zijn om te durven reflecteren. En nog méér: dan moet je actie ondernemen. Vlaams minister van Onderwijs Zuhal Demir liet vorig schooljaar al weten zo snel mogelijk van de invulboeken af te willen geraken. En ook de zogenaamde evidentie waarmee de voorbije jaren op scholen laptops werden uitgedeeld, stelde ze al in vraag. Reden: omdat ze onvoldoende uitdagen en ons onderwijs zo verstikken. ​

Laten we niet alleen mee op die kar springen, maar nog een stap verder gaan: durf opnieuw publiek, bevlogen en ondubbelzinnig te kiezen voor pen en papier. In eerste instantie omdat het én effectief is én in complexe tijden een eenvoudig antwoord biedt. Onderzoekers van de Norwegian University of Science and Technology ontdekten zo dat traditioneel schrijven complexere bewegingen vereist dan typen, waardoor je hersenen intensiever werken en informatie effectiever verwerken. Wie in de klas of tijdens een meeting een laptop gebruikt, komt al snel in de verleiding om alles te typen wat gezegd wordt. Het komt binnen via de oren en gaat eruit via de vingertoppen. Maar één ding is duidelijk: de informatie wordt een pak minder verwerkt. Wie schrijft met pen en papier moet keuzes maken, samenvatten, herformuleren en verbanden leggen. Je verwerkt de informatie technisch minder snel, maar cognitief veel beter, wat de kwaliteit van leren bevordert: vertragen om te versnellen.

Schrijven biedt ook een moment om bewust stil te staan, gedachten te ordenen en afstand te nemen. Het zorgt ervoor dat we bewuster moeten nadenken en volgens onderzoek helpt het zelfs om stress te verminderen. In tijden waar 1 op 5 jongeren met matige tot ernstige mentale klachten kampt, kan het therapeutisch werken om te ontsnappen aan de digitale drukte. Bovendien stimuleert het de creatieve denkprocessen, en het is net die creativiteit die ons onderscheidt van artificiële intelligentie. Leerlingen die wél nog met regelmaat pen en papier hanteren, nemen volgens verschillende studies minder snel zomaar klakkeloos zaken over en benutten de ruimte om zelf tot ongefilterde, intuïtieve ideeën te komen.

Digitale technologie en papier zijn complementair, net zoals wandelen en fietsen dat zijn. Beide vervullen tot op een zekere hoogte eenzelfde functie. Alleen: ze werken aanvullend en spelen elk in op andere noden. Het ene vervangt het andere niet, integendeel. Maar dat vereist dat je er slim mee omgaat en het beste van twee werelden combineert. Vandaag zien wij die reflex echter te weinig in scholen of professionele omgevingen. Wie in de meeste scholen of vergaderzalen gaat kijken, zal vaststellen dat we de kracht van pen en papier tegen sneltempo uit het oog aan het verliezen zijn. De toekomst biedt ons de kans om te vernieuwen en te groeien, maar alleen als we technologie en traditionele methoden samenbrengen.

Laten we daarom inzetten op een eenvoudig, betrouwbaar en kostenefficiënt leermiddel om de geletterdheid en het denkvermogen van onze jongeren – maar niet uitsluitend zij - opnieuw te stimuleren. Soms kunnen de oplossingen, of toch een deel ervan, nog eenvoudig zijn. En uiteraard is dit een oproep richting onderwijs, maar dezelfde boodschap mag aankomen in het bedrijfsleven en bij de overheid. Want zelf “kritisch” denken en bijleren, het is iets dat nooit hoeft te stoppen. Terugkeren naar pen en papier is in dat opzicht een eerste, zo eenvoudige stap naar meer houvast in een almaar complexer wordende wereld.

Ondertekend door:

Contact

Bart Boterman (Story Forward) - 0497 41 15 16 - Bart@weforward.be
​​
​Woordvoerders

Marc de Bel - 0476 52 51 89

Gert Cielen - 0486 24 26 12