Vijf historische sites krijgen stevige duw in de rug dankzij unieke wedstrijd erfgoedexperten

Erfgoed en Visie, met haar 32 medewerkers het grootste in erfgoed gespecialiseerd architectuur- en adviesbureau van Vlaanderen, viert dit jaar haar 25-jarig bestaan. Ter gelegenheid daarvan organiseerde het de wedstijd NOBIS², waarbij 25.000 euro aan expertise wordt geschonken aan de samenleving, verdeeld over vijf erfgoedprojecten met sociale en maatschappelijke impact.

Dat Erfgoed en Visie op die manier maatschappelijke meerwaarde wil creëren, hoeft niet te verbazen. Hun motto luidt dan ook Non mihi, non tibi, sed nobis. Dat betekent zo veel als: niet voor mij, niet voor jou, maar voor het welzijn van ons allemaal.

"Met NOBIS² willen we niet enkel maatschappelijke meerwaarde creëren, we gaan nog een stap verder. We vieren nl. ons jubileum door projecten met maatschappelijke en sociale impact ook echt mee te ondersteunen. Dat voelt als de meest logische en waardevolle keuze. Erfgoed is veel meer dan stenen en historische bouwstijlen. Het gaat over verhalen, mensen en gemeenschappen. Erfgoed heeft een bijzondere kracht die mensen en hele gemeenschappen verbindt", vertelt oprichtster Edith Vermeiren.

Toekomstplan voor vijf erfgoedparels met maatschappelijke meerwaarde

Het erfgoedkantoor met vestigingen in Antwerpen, Malle en Ieper lanceerde de wedstrijd NOBIS² begin dit jaar, waarbij erfgoedprojecten professionele en nauwgezette begeleiding op maat kunnen winnen. Twaalf erfgoedprojecten dienden een kandidatuur in. Een jury bestaande uit experten uit de sector (de Raad van Advies) koos daaruit vijf laureaten: het Heksenkot in Zoutleeuw, het Casino van Gompel in Mol, het klooster Het Spijker in Hoogstraten, de Lazaruskapel in Rumst en de Xaveriuskerk in Borgerhout.

De jury selecteerde deze projecten vanwege hun maatschappelijke en sociale meerwaarde, maar ook vanwege de strategische rol die Erfgoed en Visie kan spelen in de realisatie van de projecten en plannen. Alle dossiers kunnen rekenen op strategisch advies en begeleiding ter waarde van elk 5.000 euro.

“Het zijn stuk voor stuk erfgoedparels waarvan we het aan de samenleving verplicht zijn om deze in eer te houden en opnieuw betekenis te geven. Wij willen met onze steun een hefboom zijn voor de toekomst van dit erfgoed en de initiatiefnemers een duw in de rug geven, zodat de slaagkans van hun project verhoogt. Wat onze begeleiding precies inhoudt, hangt af van het project: advies rond renovatie of verduurzaming, ideeën voor een nieuwe invulling of begeleiding bij het traject doorheen regelgeving en subsidiemogelijkheden. Steeds maken we samen met de eigenaar een plan op maat, zodat hun erfgoed opnieuw perspectief krijgt en blijvend waarde kan creëren voor de gemeenschap", licht Edith Vermeiren toe.

De winnaars kregen het goede nieuws te horen tijdens de jubileumviering van Erfgoed en Visie in de Kolonie in Merksplas afgelopen maandag, 8 september.

Een overzicht van de winnaars en hun plannen:

Het Heksenkot (Zoutleeuw): middeleeuwse verdedigingstoren als absolute landmark

Het Heksenkot, een stadstoren uit de 14e eeuw, staat al eeuwenlang aan de rand van de vestinggordel van Zoutleeuw maar raakte door de tijd heen in onbruik. Vandaag maakt de site deel uit van een stadspark, terwijl de beschermde toren zelf al jaren leegstaat en zonder bestemming is.

De stad Zoutleeuw, eigenaar van het domein, wil daar samen met de Intergemeentelijke Onroerenderfgoeddienst Zuid-Hageland verandering in brengen. Mogelijkheden die op tafel liggen, zijn onder meer een uitkijkpunt of startpunt voor activiteiten, een ontmoetingsplek voor verenigingen of zelfs een unieke vergader- of overnachtingslocatie.

“Onze rol is om samen met de Stad Zoutleeuw en De Intergemeentelijke Onroerend E

De Sint-Lazaruskapel in Rumst, gebouwd in de 15e eeuw, was eeuwenlang een bedevaartsoord voor zieken en melaatsen. In de loop van de tijd verloor ze haar religieuze functie, maar in het interieur bleef een uitzonderlijke blikvanger bewaard: een monumentale muurschildering van het Laatste Oordeel. De kapel is beschermd erfgoed en staat onder beheer van de Stichting Kempens Landschap. Vandaag wordt de kapel slechts sporadisch gebruikt, onder meer tijdens het jaarlijkse Lazernij-feest dat bewoners en bezoekers samenbrengt.

De Xaveriuskerk in Borgerhout, gebouwd in de jaren 1960 naar ontwerp van Paul Felix in brutalistische stijl, was jarenlang parochiekerk en schoolkerk van het Xaveriuscollege. In 2025 werd ze ontwijd en vanaf september 2025 kwam de kerk officieel in handen van het Xaveriuscollege, beheerd door vzw Ignatiaanse Scholen Antwerpen (IgnAS).

De school wil de kerk herbestemmen tot een polyvalente zaal voor onder andere culturele activiteiten, jeugdwerking, buurtactiviteiten en meer. Maar de site kampt met o.a. betonrot, gebrekkige isolatie en verouderde technieken.

rfgoeddienst Zuid-Hageland te onderzoeken wat haalbaar en wenselijk is. Dat kan gaan van een restauratieplan en bouwtechnisch advies tot ideeën voor invulling, of begeleiding in het doolhof van regelgeving en subsidies. We willen vooral dat dit vergeten stukje erfgoed opnieuw een betekenisvolle invulling krijgt die past bij de stad en haar inwoners”, legt Edith Vermeiren uit.

Klooster Het Spijker (Hoogstraten): voormalig Ursulinenklooster op zoek naar tweede leven

Het kloostergebouw op de campus van het Instituut Spijker in Hoogstraten, in de 19e eeuw opgericht door de Ursulinen, was anderhalve eeuw lang een school en internaat voor meisjes. De laatste Ursulinen verlieten het klooster eind 2005. Vandaag maakt het beschermde gebouw deel uit van de scholencampus, maar staat het grotendeels leeg want het voldoet niet meer aan de huidige noden en voorschriften. Mirho vzw, het overkoepeld bestuur van de scholen in Hoogstraten, wil het gebouw herbestemmen tot een multifunctionele plek waar ook buurtbewoners van kunnen meegenieten.

“Het kloostergebouw ademt geschiedenis uit. Het is het kroonjuweel van de campus Het Spijker in Hoogstraten. Samen met Mirho vzw onderzoeken we hoe we de site in ere kunnen herstellen met een polyvalente en culturele bestemming. We bekijken daarbij ook hoe het gebouw aangepast kan worden aan die nieuwe functies en welke partnerschappen daarbij kunnen helpen”, aldus Edith Vermeiren.

Casino van Gompel (Mol): parel van de art deco die ontsnapte aan de sloop

Het Casino van Gompel uit 1925, een art deco-gebouw van architect Louis Sauvage, was ooit het bruisende sociaal-culturele hart van de Glaverbel-glasfabriek. Het gebouw kende uiteenlopende bestemmingen maar belandde na leegstand en plunderingen in verval. Dankzij buurtprotest werd het beschermd en kon sloop vermeden worden.

Sinds 2019 is de site in handen van vzw Casinovatief, die het renoveerde en er opnieuw een sociaal-cultureel centrum van maakte met uiteenlopende evenementen zoals voorstellingen, concerten, workshops en meer. De locatie wordt ook verhuurd als o.a. trouwlocatie. De hoge energiekosten vormen daarbij echter een grote uitdaging.

“Het Casino van Gompel is een gebouw vol verhalen: van arbeiders die er hun vrije tijd doorbrachten tot generaties buurtbewoners die er samenkwamen om te feesten” zegt Edith Vermeiren. “Het is een icoon voor Mol en omstreken, maar tegelijk een erfgoedsite die voor grote uitdagingen staat. Wij onderzoeken samen met vzw Casinovatief hoe het Casino duurzaam kan worden gerestaureerd en welke energiemaatregelen mogelijk zijn zonder de erfgoedwaarde te verliezen”, vertelt Edith Vermeiren over het project.

“Wat de Lazaruskapel zo bijzonder maakt, is de laatgotische muurschildering van Het Laatste Oordeel. Het is een zeldzaam voorbeeld van middeleeuwse beeldcultuur. Het kunstwerk is niet alleen kunsthistorisch van grote waarde, maar vertelt ook hoe men in die tijd keek naar ziekte, zorg en het hiernamaals. Wij willen mee onderzoeken hoe we dit erfgoed kunnen laten spreken tot een breed publiek. Dat gaat van restauratie en conservering tot publiekswerking: rondleidingen, schoolworkshops, kleinschalige tentoonstellingen of artistieke projecten", aldus Edith Vermeiren.

Xaveriuskerk (Borgerhout): toekomstplan voor ontwijde brutalistische kerk

“Voor een schoolbestuur zijn dit soort erfgoedprojecten vaak een enorme uitdaging. Het gaat niet alleen om de hoge restauratiekosten, maar ook om de vraag hoe je een ruimte als deze opnieuw duurzaam en functioneel kan inzetten. Wij helpen IgnAS om een toekomstplan te maken dat haalbaar is: van ideeën voor gedeeld gebruik met de buurt tot een aanzet van het restauratiedossier. Zo krijgt dit gebouw opnieuw een betekenisvolle rol, zowel voor de school als voor de gemeenschap in Borgerhout”, besluit Edith Vermeiren.

Info

Meer informatie over Erfgoed en Visie: www.erfgoed-en-visie.be

Foto's zijn vrij te gebruiken, mits bronvermelding.
​
​Algemeen perscontact

Bart Boterman (Story Forward) - 0497 41 15 16 - bart@weforward.be

Contactgegevens laureaten

Casino van Gompel in Mol - Lawrence De Belder (vzw Casinovatief) - 0473 55 77 15

Het Heksenkot in Zoutleeuw - Michiel Verlaers (Stad Zoutleeuw) - 0499 86 48 91

Klooster Het Spijker in Hoogstraten - Joeri Van Gils (Mirho vzw) - 03 331 19 00

Xaveriuskerk in Borgerhout - Caroline Lesire (IgnAS)- 0494 78 87 18

Lazaruskapel in Rumst - Philippe De Backer (Stichting Kempens Landschap) - 0478 44 83 86